روز جهانی فشارخون (27 اردیبهشت 1400)

با اندازه گیری دقیق فشارخون و کنترل آن، عمر طولانی تری داشته باشید 

easure your Blood Pressure Accurately, Control it, Live LongerM

 

 

اتحادیه جهانی فشارخون سالانه روز جهانی فشارخون را ترویج می کند. موضوع امسال » با اندازه گیری دقیق فشارخون و کنترل آن، زندگی طولانی تری داشته باشید. « با هدف افزایش آگاهی از فشارخون بالا در کل جمعیت در سراسر دنیا است و بر اندازه گیری دقیق فشارخون تاکید دارد.

انتخاب این موضوع بر اساس آمار جهانی است 50 درصد بالغین با فشارخون بالا (فشارخون سیستول 140 میلی متر جیوه و بیشتر ، دیاستول 90 میلی متر جیوه و بیشتر)در دنیا، از فشارخون بالای خود اطلاع داشتند(40 درصد در کشورهای با درآمد کم و متوسط). در بعضی از جمعیت ها ، آگاهی بسیار پایین کمتر از 10 درصد است، برای افزایش آگاهی از فشارخون بالا، دو جزء حیاتی وجود دارد:

1. برپایی برنامه های غربالگری اجتماعی با ظرفیت بالا برای تشخیص فشارخون بالا در افراد در معرض خطر

2. ترویج اندازه گیری معمول فشارخون توسط کارکنان حرفه ای بهداشتی در تمام برخوردهای بالینی.

 

روز جهانی فشارخون -27 اردیبهشت 1400(17 می 2021)

طبق مطالعه بار جهانی بیماری ها، فشارخون بالا خطر مهم مرگ و ناتوانی در دنیاست. یكی از موانع مهم در كنترل مؤثر فشارخون بالا عدم اطلاع مردم از بالا بودن میزان فشارخون خودشان است. در حالی که اقدامات ساده ای برای ادغام ارزیابی معمول فشارخون در ارائه خدمات بهداشتی درمانی، مدارس، دانشگاه ها، محل های كار، جامعه و نیز تمام جوامع وجود دارد که می تواند نقش مهمی در شناسایی و درمان این بیماری داشته باشد.

با توجه به اینکه بیماران مبتلا به فشارخون بالا در معرض خطر بیشتری به علت پاندمی بیماری کووید 19 قرار دارند، باید طی سال جاری به بیماری فشارخون بالا توجه بیشتری داشت. موضوع روز جهانی فشارخون 2021 "فشارخونتان را به درستی اندازه گیری و آن را کنترل کنید تا عمر طولانی تری داشته باشید" است. این موضوع بر افزایش آگاهی در خصوص فشارخون بالا در تمام جمعیت ها در سراسر دنیا تکیه دارد.

 

چرا روز جهانی فشارخون بالا برگزار می شود؟

طبق آمار، حدود 3 نفر از هر ده نفر بزرگسال در سراسر دنیا از فشارخون بالا رنج می برند. تقریبا" 1.8 میلیارد نفر در دنیا فشارخون بالا دارند که 50 % از آن ها کاملا" از وضعیت خود بی اطلاع هستند و بعضی از آن هایی هم که از وضعیت خود مطلع هستند، هیچ اقدام درمانی دریافت نمی کنند. همچنین اعلام می کند که در افراد با فشارخون بالا، خطر سکته مغزی چهار برابر بیشتر و خطر سکته قلبی (حمله قلبی) دو برابر بیشتر از افرادی است که دارای فشارخون طبیعی هستند. به این جهت در سال 2002، این بیماری توسط سازمان جهانی بهداشت در گزارش سلامت جهانی به عنوان قاتل خاموش نامیده شد.

این بیماری براحتی با یک اندازه گیری ساده فشارخون در خانه یا مراکز درمانی با استفاده از دستگاه فشارخون، قابل تشخیص و بدنبال آن قابل درمان و کنترل است. مسئله مهم این است که كسانی كه فشارخون آن ها اندازه گیری شده است، به روش صحیح و دقیق اندازه گیری و از میزان فشارخون خود و مفهوم آن مطلع شوند، افرادی كه فشارخون بالا دارند، برای ارزیابی بیشتر و درمان به مراکز بهداشتی درمانی و پزشکان ارجاع شوند و مراقبت های بموقع دریافت کنند.

اتحادیه جهانی فشارخون بالا توصیه کرده است که فشارخون در جمعیت عمومی و جمعیت مبتلا به فشارخون بالای بدون عوارض باید کمتر از 90/140 میلی متر جیوه باشد. (قابل ذکر است که در اصلاحیه بیانیه JNC8 برای افراد دیایتی و بیماران کلیوی هدف کنترل فشارخون مانند سایر افراد کمتر از 90/140 میلی متر جیوه و در سالمندان 60 سال و بالاتر کمتر از 90/150 میلی متر جیوه در نظر گرفته شده است.)

 

 

موضوع(تم) روز جهانی فشارخون

از سال 2014 تا 2018 میلادی سالانه به مدت 5 سال این پویش با موضوع یکسان «از مقدار فشارخون خود مطلع شوید»، برای توسعه برنامه هایی برای غربالگری فشارخون و شناسایی بیماران مبتلا به فشارخون بالا، تكرار شد.

امسال برای روز جهانی فشارخون که مصادف با 27 مهر 1400 است، این موضوع شامل « با اندازه گیری دقیق فشارخون و کنترل آن، عمر طولانی تری داشته باشید» تعیین شده است. لذا در این روز توصیه می شود، همه فشارخون خود را اندازه گیری کنند و اطلاعات خود را در باره فشارخون بالا افزایش دهند و اقدامات لازم برای درمان و کنترل فشارخون انجام دهند، تا سلامت بمانند و عمر طولانی تری داشته باشند.

بیماری فشارخون بالا به علت بی علامت بودن یک قاتل خاموش است. فشارخون بالا یا پرفشاری خون سبب عوارض مختلفی در بدن می شود و ممکن است به خطر بزرگتری مانند سکته قلبی و مغزی، بیماری کلیوی، اختلالات چشمی، کماء، یا حتی مرگ منجر شود. در مجموع این شرایط اولین علت بار بیماری در کشورهای توسعه یافته در دنیا است. این بدین معنی است که فشارخون بالا اثر زیادی بر هزینه مراقبت های بهداشتی و میزان مرگ در دنیا دارد. در حالی که فشارخون می تواند به سادگی در جامعه یا در مراکز بهداشتی درمانی با استفاده از دستگاه فشارسنج اندازه گیری و بموقع شناسایی شود.

طبق آمار در دنیا، از هر 10 نفر، 3 نفر از فشارخون بالا رنج میبرند. تقریبا" 1.8 بیلیون نفر از مردم جهان از فشارخون بالا رنج می برند و حدود 50 % آنها کاملا از وضعیت خود بی خبرند و بعضی از آنهایی هم که مطلع هستند هیچ دارویی دریافت نمی کنند. اطلاع از میزان فشارخون ممکن است زندگی افراد را نجات دهد. فشارخون بالا یک وضعیت تهدید کننده زندگی است که منجر به حمله قلبی یا سکته مغزی می شود. لذا باید آگاهی جامعه در این خصوص را با روش های مختلف بالا برد. برای پیشگیری از این بیماری و مرگ ناشی از آن ها راهبرد ها و راهکارهای زیادی اندیشیده شده است و عقاید، و طرح های زیادی برای رفع این مشکل در هر کشور وجود دارد. یکی از این راه ها برگزاری بسیج های اطلاع رسانی و آموزشی است که راهنمایی برای طراحی و اجرای فعالیت هایی در طول سال است.

 

بعضی از اهداف برگزاری بسیج سالانه این روز:

• - برانگیختن عموم جامعه برای اندازه گیری منظم فشارخون خود حداقل سالی یک بار
• - تشویق افراد دارای فشارخون بالا در سطح جامعه برای مراجعه به پزشک خود برای اندازه گیری منظم فشارخون و درمان صحیح آن
• - تاکید بر رعایت شرایط لازم برای اندازه گیری دقیق فشارخون(رعایت شرایط اندازه گیری توسط گیرنده فشارخون، رعایت شرایط دستگاه فشار سنج و رعایت شرایط توسط فردی که فشارخون وی اندازه گیری می شود) 
• - تشویق و ترغیب عموم افراد خصوصا" جوانان برای حفظ وزن طبیعی، سطح کلسترول خون طبیعی، فشارخون طبیعی، شیوه زندگی سالم، مصرف غذای سالم، فعالیت بدنی منظم و غیره.
• - تشویق افراد به ترک عادات و رفتارهای بد مانند نوشیدن الکل، بی تحرکی و تنبلی، رژیم غذایی چرب ، رژیم غذایی تند و غذاهای سرخ کرده ، مصرف دخانیات، چاقی، اضافه وزن و غیره.
• - تشویق افراد برای معاینه منظم سلامتی و فشارخون خود با فراهم کردن شرایط، امکانات و محیط های مناسب برای آنها از طریق بسیج های اندازه گیری فشارخون رایگان.
• - آگاه کردن عموم افراد در خصوص فشارخون، فشارخون بالا، عوارض آن، نحوه حفظ فشارخون و وزن طبیعی و شیوه زندگی سالم.
• - تشویق تمام پزشکان به اندازه گیری فشارخون در هر مراجعه بیماران با رعایت کلسه نکات مربوط به اندازه گیری دقیق و صحیح فشارخون و ارائه خدمات درمانی مناسب و پیگیری و مراقبت منظم بیماران خود.
• - آگاه کردن مردم در خصوص اینکه این بیماری مزمن است و نیاز به حفظ شیوه و عادات زندگی سالم برای تمام دوران زندگی دارد.
• - ترویج و ترغیب برای شناسایی بموقع، پیشگیری و کنترل فشارخون بالای شریانی در جمعیت های آسیب پذیر.

                                                        

انواع فشارخون بالا

فشارخون بر اساس عوامل ایجاد کننده آن به دو نوع تقسیم می شود فشارخون بالا ی اولیه و ثانویه:

فشارخون اولیه:

فشارخون اولیه شایعتر است. گرچه علت آن ناشناخته است. به عنوان فشارخون بالای اساسی هم نامیده میشود. اغلب افراد بزرگسال دارای فشارخون بالا در این گروه قرار می گیرند. به نظر میرسد ترکیبی از عوامل ژنتیک، رژیم غذایی، شیوه زندگی و سن در بروز این بیماری نقش داشته باشند. عوامل شیوه زندگی شامل مصرف دخانیات، مصرف الکل، استرس، اضافه وزن، مصرف زیاد نمک و کم تحرکی است.

فشارخون بالا می تواند ناشی از عوامل چندگانه باشد از جمله حجم پلاسمای خون و فعالیت هورمون هایی که حجم و فشار خون را تنظیم می کنند. هم چنین توسط عوامل محیطی مانند استرس و کم تحرکی تحت تاثیر قرار می گیرد.

فشارخون ثانویه:

این نوع فشارخون چند دلیل اختصاصی دارد و عارضه یک مشکل دیگر است. اگر فشارخون بالا به علت سایر شرایط یا بیماری ایجاد شود به آن نوع ثانویه می گویند. علت فشارخون ثانویه آسیب های کلیوی، فعالیت بیش از حد غدد فوق کلیوی، دیابت، فئوکروموسیتوم (سرطان غده آدرنال)، سندروم کوشینگ، اختلال غدد تیروئید و هیپر تیروئیدی، وقفه تنفسی در خواب، تومور ها، داروهای تفریحی، ، کوارکتاسیون آئورت، شرایط مربوط به بارداری، افزایش بیش از حد لازم یا مصرف غلط دارو، مصرف الکل، مصرف غذاهای ناسالم و ........... هستند.

فشارخون بالا در ابتدا بدون علامت است اما زمانی که بتدریج منجر به بروز عوارضی یا چندین بیماری مانند بیماری کلیوی، بیماری قلبی و ...... شود، این بیماری علائم دار می شود که مربوط به تظاهر عوارض فشارخون بالا است.

 

عوارض و درمان فشارخون بالا

امروزه در اغلب زندگی های پر مشغله افراد برای خودشان وقت نمی گذارند و از استرس و تنش رنج می برند که بعدها منجر به مشکلات بیماری فشارخون بالا می شود. فردی که از بیماری فشارخون بالا رنج می برد به سلامت خود آسیب می رساند و قادر نیست بر روی کارهای روزانه خود بطور صحیح تمرکز کند. افراد در انجام چندین نوع از فعالیت ها بطور همزمان دچار مشکل می شوند.

شیوه زندگی غلط سبب فشارخون بالا می شود. فشارخون می تواند از طریق رژیم غذایی، انجام فعالیت بدنی منظم و مدیریت استرس های قابل پیشگیری، تنظیم شود. طبق راهنماهای پیشنهاد شده توسط پزشکان افرادی که از بیماری فشارخون بالا رنج می برند باید حداقل 5 روز در هفته و حداقل 150 دقیقه فعالیت بدنی متوسط یا 75 دقیقه فعالیت شدید انجام دهند. افراد مثلا می توانند پیاده روی، دویدن آهسته ، دوچرخه سواری یا شنا کنند. در صورت عدم کاهش فشارخون و عدم پاسخ به اصلاح شیوه زندگی، دارو به کاهش فشارخون بالا کمک می کند.

همانگونه که میدانید این بیماری ممکن است هیچ علامتی نداشته باشد. اما می تواند به دستگاه گردش خون ( قلب و عروق) و اعضای داخلی مانند کلیه آسیب برساند. هم چنین فشارخون بالا سبب عرق کردن، اضطراب، مشکلات خواب می شود و در زمان فشارخون بحرانی ، فرد ممکن است سردرد و خونریزی از بینی را تجربه کند.

گرچه در فشارخون بالای شدید علائم سردرد، خواب آلودگی، طپش قلب، تاری دید، خستگی، سرگیجه، گیجی، احساس زنگ زدن در گوش، تنفس مشکل، ضربان قلب نا منظم نشان داده شده است که حتی ممکن است منجر به کماء شود.

این بیماری هم چنین یک بیماری ارثی است که می تواند از والدین مبتلا به بیماری فشارخون بالا به ارث برسد. این بیماری در افراد دارای سابقه دیابت، چاقی، مصرف دخانیات، کم تحرکی، مصرف زیاد الکل، مصرف داروهای جلوگیری از بارداری و ....بیشتر شایع است. عوارض افزایش فشارخون شامل آترواسکلروز است که به معنی باریک شدن شریان ها است. فشارخون بالا به مدت طولانی سبب ایجاد آترواسکلروز و تشکیل پلاک در شریان ها و منجر به تنگی عروق می شود. این وضعیت می تواند منجر به نارسایی قلبی، حمله قلبی، آنوریسم(ایجاد یک برآمدگی در دیواره شریان که می تواند پاره و سبب خونریزی شدید شود)، نارسایی کلیه، سکته مغزی و غیره شود.

 

به دلایل مختلف در طول روز میزان فشار خون ممكن است تغییر كند این دلایل عبارتند از:

• - در طول خواب فشار خون کاهش می‌یابد.
• - فعالیت فکری توام با اضطراب و فعالیت های جسمی در فشار خون موثر هستند.
• - در طول شب فشار خون در افراد سالخورده و بیماران مبتلا به دیابت کمتر است.
• - مصرف سیگار در دراز مدت، باعث افزایش فشار خون می‌شود.
• - كم‌خوابی، فشار خون را افزایش می‌دهد.

 

علت‌های ایجاد فشار خون بالا عبارتند از :

• - ارث: در صورت ابتلای یكی از اعضای خانواده به فشار خون بالا، احتمال ابتلای سایر اعضای خانواده زیاد است.
• - سن: با افزایش سن احتمال بروز فشار خون بالا بیشتر می­شود.
• - چاقی: افرادی که وزن بالاتر از حد طبیعی دارند، شانس بیشتری برای ابتلا به فشار خون بالا دارند.
• - فعالیت بدنی کم
• - مصرف الکل
• - مصرف زیاد نمک
• - قرص‌های ضدبارداری­های خوراکی: بانوانی که از قرص ضدبارداری خوراکی استفاده می­کنند، احتمال بیشتری برای ابتلا به فشار خون بالا دارند مخصوصاً اگر همزمان سیگار بکشند.
• - جنس: تا سن 45 سالگی، فشار خون بالا در مردان شایع­تر است. در 45 تا 54 سالگی خطر در دو جنس برابر است. بعد از 54 سالگی، خطر ابتلا به فشار خون بالا در زنان بیشتر می­شود.
• - ابتلا به بیماری‌های دیابت، بیماری مزمن کلیه، تیروئید، غدد فوق­کلیه یا چربی خون بالا، احتمال بروز فشار خون بالا را بیشتر می­کند.

 

در برخی موارد فشار خون با علائم زیر همراه است:

• - سردرد
• - تاری دید
• - درد قفسه سینه
• - ادرار کردن بیش از یک‌بار در طول شب

 

در صورت وجود علائم زیر در فرد مبتلا به فشار خون بالا، باید بلافاصله به پزشك مراجعه كرد:

• - درد یا فشار (یا هر دو) روی قفسه سینه
• - احساس سنکوپ و افتادن
• - تنگی نفس
• - احساس ناراحتی روی معده (زیر جناغ)
• - تعریق سرد
• - علایم حمله­ی مغزی: ضعف ناگهانی یا بی­حسی صورت، بازو یا پا در یک طرف بدن؛ کاهش ناگهانی بینایی مخصوصاً در یک چشم؛ به سختی صحبت کردن یا تکلم نامفهوم، سردردهای ناگهانی و شدید؛ سبکی سر؛ ناتوانی در حفظ تعادل و افتادن ناگهانی
• - علائم كلیوی مانند درد در پایین کمر، ورم کردن دست و پا، افزایش دفعات ادرار، سوزش و ناراحتی هنگام ادرار کردن و وجود خون در ادرار. 
• - اگر میزان فشار خون بالاتر از ₁₁₀/¹⁸⁰ میلی متر جیوه باشد باید هر چه سریعتر به پزشک مراجعه کرد.

 

اقدامات زیر برای برای کنترل فشار خون بالا ضروری است:

• - مراجعه منظم به پزشک
• - مصرف دارو به‌طور منظم
• - رعایت رژیم غذایی مناسب (كم نمك و كم چرب و افزایش مصرف حبوبات، میوه و سبزی)
• - داشتن فعالیت بدنی منظم
• - عدم مصرف سیگار و الكل
• - كنترل وزن
• - مصرف میوه و سبزیجات: در میوه‌ها و سبزیجات وجود ماده ای به‌نام پتاسیم موجب كاهش فشار خون می شود.

 

فعالیت بدنی می‌تواند فشارخون را کاهش دهد

• - انجام فعالیت بدنی علاوه بر كاهش فشار خون باعث تقویت ماهیچه ها، بهبود سوخت و ساز، كنترل وزن و كاهش بیماری‌های مزمن می‌شود.
• - اگر قبلا" فعالیت بدنی نداشته‌اید، یک‌باره شروع به انجام فعالیت بدنی نكنید. بلكه به آرامی شروع و بتدریج مدت و شدت آن را افزایش دهید. افراد بالای 40 سال قبل از شروع فعالیت بدنی و ورزش باید با پزشك مشورت كنند.
• - برای كودكان 2 تا 18 سال داشتن حداقل روزانه 60 دقیقه، فعالیت بدنی ضروری است.
• - برای افراد 18سال به بالا، داشتن حداقل فعالیت بدنی با شدت متوسط به‌مدت 30 دقیقه، 5 روز در هفته و یا 150 دقیقه در یک هفته توصیه می‌شود.
• - فعالیت بدنی داشتن به معنای انجام تمرینات سخت ورزشی نیست، بلكه فعالیت‌هایی نظیر انجام كارهای منزل، پیاده روی و یا نرمش جزء فعالیت بدنی محسوب می‌شوند و اگر با شدت متوسط انجام شوند اثرات مطلوبی بجا می گذارند.
• - برای بیماران مبتلا به فشار خون انجام فعالیت‌هایی مانند وزنه برداری که به تلاش بیش از حد نیاز دارند توصیه نمی‌شود.
• - بهترین نوع فعالیت بدنی برای افراد مبتلا به فشارخون بالا، فعالیت‌هایی مانند پیاده روی، دویدن، قایق سواری، طناب زدن ، شنا، اسکی، دوچرخه سواری و استفاده از دوچرخه ثابت است.
• - پیاده روی؛ ارزان‌ترین، مؤثرترین و آسان‌ترین نوع فعالیت بدنی است.
• - افراد مبتلا به فشارخون بالا قبل از شروع پیاده روی، بهتر است حركات كششی انجام دهند.

 

 برای اندازه گیری صحیح فشار خون رعایت نكات زیر ضروری است: 

• - نیم ساعت قبل از اندازه گیری فشار خون، سیگار یا چای و یا قهوه استفاده نشود. و فعالیت شدیدی انجام نشده باشد.
• - بهتر است اندازه گیری فشار خون از دست راست و در وضعیت نشسته روی صندلی و با تكیه گاه مناسب انجام شود.
• - زیر دستی كه قرار است فشارخون اندازه گیری شود، دارای تكیه گاه باشد(روی میز) و بطور افقی هم سطح با قلب قرار گیرد.
• - زانوها در حال آویزان قرار نگیرند و زیر پا تكیه گاه داشته باشد.
• - یك خطای مهم در اندازه گیری فشارخون استفاده از بازوبند نامتناسب است.باید از دستگاه فشارسنج دارای بازوبند متناسب با دور بازو، استفاده شود. پهنای بازوبند(کیسه هوای داخل بازوبند) دستگاه فشارخون باید دو سوم طول بازو از سرشانه تا آرنج(80 درصد طول بازو) و طول کیسه هوای داخل بازوبند 40 درصد دور بازو را بپوشاند. بنابراین دستگاهی كه برای اندازه گیری فشارخون در افراد چاق استفاده می‌شود، باید دارای بازوبند با اندازه بزرگتر از دستگاه بزرگسالان باشد.
• - برخی افراد در زمان ملاقات با پزشک فشار خون بالا دارند اما در منزل فشار خون طبیعی دارند، بنابراین اندازه گیری فشارخون در منزل مفید است.
•  
•  

 

وضعیت فشارخون بالا در کشور

• - ده علت اول مرگ در کل جمعیت در سال 1395به ترتیب: سکته قلبی، سکته مغزی، دیابت، بیماری های قلبی ناشی از فشار خون، حوادث مربوط به حمل و نقل، سایر بیماری های قلبی، سرطان معده، سایر بیماری های دستگاه تنفسی، پنومونی و بیماریهای مزمن ریه و برنش ( قلبی_ ریوی) بوده است.
• - حدود 43.89 % مرگ ها در سال 1395 به علت بیماری های قلبی عروقی بوده است.(سیمای مرگ1395)
• - حدود41.2 % بیماران مبتلا به فشارخون بالای 18 تا 65 سال (50.6 % مردان و 33.7 % زنان)از ابتلاء به بیماری فشارخون خود آگاهی ندارند.(STEPs 1395)
• - فقط 29.8 درصد افراد مبتلا به بیماری فشارخون بالا درمان دریافت می کنند(30.7 % در شهر و 27.5 % در روستا) .(STEPs 1395)
• - فقط 29.8 درصد افراد مبتلا به بیماری فشارخون بالا درمان دریافت می کنند(23.5 % مردان و 35.5 % زنان) .(STEPs 1395)
• - طی سال های 1385 الی 95 روند ناآگاهی و ابتلا به بیماری کاهش یافته است اما همچنان بالای 40 % مبتلایان از ابتلا خود آگاهی ندارند. .(STEPs 1395)
• - عدم آگاهی از ابتلا به فشارخون بالا در افراد 18 تا 65 سال در شهر و روستا مشابه است. .(STEPs 1395)
• - عدم آگاهی از ابتلا به فشارخون بالا در افراد کمتر از 25 سال، بیشتر است. .(STEPs 1395)
• - عدم آگاهی از ابتلا به فشارخون بالا در افراد 18 تا 65 سال، در مردان مبتلا، بیشتر است. .(STEPs 1395)
• - مصرف روزانه دخانیات در کل افراد 18 تا 64 سال 10.1 %( در افراد 18 تا 24 سال 2.3 % ، در افراد 25 تا 59 سال ، 11.4 % و در افراد 60 تا 65 سال، 9.8 % بوده است. .(STEPs 1395)
• - در افراد 18 تا 64 سال، مصرف مناسب میوه 17.2 %، مصرف مناسب سبزیجات 42.1 %، مصرف مناسب میوه و سبزیجات 10.7 %، مصرف مناسب ماهی 9.8 %، استفاده از نمک پاش 40.3 %، مصرف فست فود ها 12.8 %، کم تحرکی 56.4 %، بوده است. .(STEPs 1395)
• - در افراد 18 تا 64 سال، بروز سکته قلبی در سال گذشته 1.5 %، بروز سکته مغزی 0.7 % ، بروز سکته قلبی و مغزی 1.9 % بوده است.
• - در ایران، تقریبا" یک نفر از هر پنج نفر افراد 18 سال و بالاتر به فشار خون بالا مبتلا هستند.
• - نیمی از جمعیت ایران بیش از میزان مورد نیاز خود غذا می­خورند.

 

حقایقی در خصوص فشارخون بالا

• - فشارخون طبیعی کمتر از 80/120 میلی متر جیوه و فشارخون بالا 90/140 میلی متر جیوه و بالاتر است. فشارخون مابین این دو پیش فشارخون بالا(80/120 تا 898/139میلی متر جیوه ) و هشداری برای ابتلا به این بیماری در آِینده است.
• - فشارخون بالا شرایطی است که بطور دائمی فشارخون در شریان بالا است.
• - فشارخون بالا معمولا" هیچ علامتی ندارد.
• - عوامل رفتاری غلط مرتبط با شیوه زندگی، افراد را در معرض خطر بالاتری برای ابتلا به فشارخون بالا قرار می دهند. این عوامل شامل مصرف زیاد نمک(سدیم)، اضافه وزن ، عدم تحرک کافی و نیز مصرف دخانیات است.
• - فشارخون بالا ممکن است سبب دمانس(کاهش عملکرد شناختی) شود.
• - اساسا" فشارخون بالا، سبب بروز مشکلات و عوارض مهم گوناگونی مانند حمله قلبی و سکته مغزی می شود.
• - فشارخون بالا همچنین به عنوان یک قاتل خاموش، همه گیری مدرن نامیده می شود.
• - بیماری فشارخون بالا سبب بروز عوارض شدید و نیز افزایش خطر بیماری قلبی، سکته مغزی و مرگ می شود.
• - علت های حاد فشارخون بالا شامل استرس است اما می تواند بدون علت هم رخ دهد یا به علت بیماری های زمینه ای مثل بیماری کلیوی ایجاد شود. شیوه زندگی نیز مسئول فشارخون بالاست.
• - اگر فشارخون بالا بدون درمان باقی بماند یا کنترل نشود، حمله قلبی، سکته مغزی و سایر مشکلات بوجود می آیِد.
• - طبق اعلان سازمان جهانی بهداشت، رشد صنایع غذاهای فرآروی شده، بر روی افزایش میزان نمک مصرفی در رژیم غذایی سراسر دنیا تاثیر گذاشته و این مسئله در بیماری فشارخون بالا نقش دارد.
• - طبق مطالعه بار بیماری های سازمان جهانی بهداشت ، فشارخون بالا عامل خطر عمده مرگ و ناتوانی در سطح جهان است .
• - افزایش فشارخون علت 4/9 میلیون مرگ و 162 میلیون سال های از دست رفته در سال 2020 است.
• - تقریبا" 4 نفر از هر 10 نفر فرد بزرگسال بالای 25 سال مبتلا به فشارخون بالا هستند و در بسیاری از كشورها یك نفر از هر 5 نفر پیش فشارخون بالا دارند.
• - تخمین زده می شود در افرادی كه تا سن 80 سال زندگی می كنند، از هر 10 نفر 9 نفر مبتلا به فشارخون بالا می شوند.
• - نیمی از بیماری های مرتبط با فشارخون بالا، در افراد با میزان فشارخون حتی در محدوده طبیعی، رخ می دهد.
• - دو نفر از هر 5 نفر در منطقه مدیترانه شرقی سازمان جهانی بهداشت، مبتلا به فشارخون بالا هستند.
• - از هر 8 مرگ در دنیا یك مرگ مربوط به فشارخون بالا است.
• - فشارخون بالا سومین عامل كشنده در دنیا است.
• - عوامل رفتاری نقش مهمی در افزایش فشارخون بازی می كنند.
• - تخمین زده می شود رژیم غذایی ناسالم به نیمی از فشارخون بالا مرتبط است.
• - حدود 30 % فشارخون بالا به افزایش مصرف نمك و حدود 20 % به رژیم غذایی با پتاسیم كم(میوه و سبزی كم)مرتبط است.
• - فعالیت بدنی به 20 % از فشارخون بالا مرتبط است.
• - چاقی به 30 % از فشارخون بالا مرتبط است.
• - مصرف زیاد الكل نیز سبب فشارخون بالا می شود.
• - عدم مصرف دخانیات خصوصا" برای افراد دارای فشارخون بالا مهم است.
• - اغلب افراد از این كه فشارخون آن ها بالا ست ،از بیماری خود مطلع نیستند.
• - نسبت مهمی از افرادی كه از بیماری فشارخون خود مطلع هستند، بدون درمان باقی می مانند و حتی اگر تحت درمان باشند ،نسبت زیادی تحت كنترل نیستند.
• - غربالگری فشارخون بالا راحت است، اما فقط حدود 50 % بزرگسالان مبتلا به فشارخون بالا از شرایط خود مطلع هستند.
• - درمان دارویی به همراه شیوه زندگی سالم در کنترل فشارخون بالا موثر است.
• - فشار خون سیستول کمتر از 120 و فشارخون دیاستول كمتر از 80 میلی متر جیوه، فشار خون طبیعی محسوب می‌شود.
• - فشار خون بالا یكی از دلایل اصلی بروز بیماری­ قلبی-عروقی است.
• - بیش از نیمی از سکته­ها و نیمی از بیماری­های قلبی-عروقی بدلیل فشارخون بالا است.
• - فشار خون بالا به‌علت ایجاد سکته­ها و حملات قلبی، بزرگ­ترین علت مرگ در دنیاست.
• - فشار خون بالا در صورتی‌که کنترل نشود، به رگ­های مغز، قلب، کلیه و چشم آسیب می­رساند.
• - چاقی و اضافه وزن، فشار خون بالا، فعالیت بدنی ناکافی، چربی خون بالا، چهار عامل خطری هستند که بالاترین نسبت بار بیماری­ها(سالهای از دست رفته به علت مرگ و ناتوانی) را تشکیل می­دهند.
• - با بالا رفتن سن افراد به دلیل كاهش عملكرد كلیه‌ها، ناتوانی در دفع نمك بدن، سفت شدگی دیواره رگ‌ها و افزایش وزن بدن، فشار خون افزایش می‌یابد.
• - در افراد 18 سال و بالاتر، اگر فشار خون سیستول(حداكثر) 140 میلی مترجیوه و بالاتر و فشارخون دیاستول 90 میلی متر جیوه و بالاتر باشد، فشار خون بالا محسوب می‌شود.
• - در افراد مبتلا به بیماری قند یا بیماری مزمن کلیه، فشار خون سیستول(حداكثر) 140 میلی مترجیوه و بیشتر و فشارخون دیاستول 90 میلی متر جیوه و بیشتر، فشار خون بالا محسوب می­شود.
• - در سنین بین 40 تا 70 سال، بالا رفتن فشار خون سیستول (حداكثر) به اندازه 20 میلی متر جیوه یا افزایش فشارخون دیاستول(حداقل) به اندازه 10 میلی مترجیوه، فرد را دو برابر در معرض خطر عوارض ناشی از فشار خون بالا قرار می دهد.
• - فشار خون دیاستول(حداقل) مساوی یا بالاتر از 90 میلی متر جیوه علی‌رغم داشتن فشارخون سیستول(حداكثر)طبیعی مثلا 120 میلی متر جیوه ، فشارخون بالا محسوب می‌شود.
• - بالا بودن به تنهایی هریك از میزان های فشار خون سیستول(140 میلی متر جیوه و بالاتر)و دیاستول(90 میلی متر جیوه و بالاتر)، فشارخون بالا محسوب می‌شود .
• - احتمال ابتلا به بیماری فشار خون بعد از 55 سالگی حتی در افرادی كه تا قبل آن سن، فشار خون بالا نداشته‌اند، خیلی زیاد است.
• - افرادی كه فشار خون سیستول(حداكثر) آن‌ها بین 120 تا 139 میلی متر جیوه است یا فشار خون دیاستول(حداقل) آن‌ها بین 80 تا 89 میلی متر جیوه است ، در معرض خطر ابتلا به فشار خون بالا هستند.
• - تنها راه تشخیص فشار خون بالا، اندازه گیری فشار خون است.
• - با یك‌بار اندازه گیری فشار خون، نمی‌توان فشار خون بالا را تشخیص داد.
• - در افرادی‌كه فشارخون طبیعی دارند حداقل هرسال یكبار باید فشارخون خود را كنترل كنند.
• - افرادی كه در خانواده آنان یكی از اعضا مبتلا به فشارخون بالا هستند، باید حداکثر سالی یکبار فشار خون آن ها اندازه گیری شود.
• - استرس و فشار عصبی بر بالا رفتن فشار خون موثر است.
• - فشار عصبی باعث تنگ شدن عروق می­شود و در نتیجه موجب بالا رفتن موقتی فشار خون می­شود.
• - شیوع فشار خون بالا در کودکان کمتر است، اما احتمال ابتلای کودکان نیز به فشارخون بالا وجود دارد.
• - فشار خون بالا معمولاً علامتی ایجاد نمی­کند؛ حتی اگر شدید باشد. به­همین دلیل به فشار خون بالا، قاتل خاموش هم می­گویند.
• - با كنترل فشار خون می‌توان از بروز عوارض آن پیشگیری كرد.
• - در صورتی كه فشار خون در اثر بیماری خاصی ایجاد شود، اغلب بعد از درمان بیماری ، فشار خون بالا نیز کاهش می‌یابد و نیازی به درمان مادام العمر فشارخون نخواهد بود.
• - « با تشخیص بموقع بیماری فشارخون بالا ، از بروز عوارض خطرناك آن از جمله سكته های قلبی و مغزی پیشگیری كنیم. »
• - در صورت نداشتن فشارخون خیلی بالا یا عدم وجود عوارض ناشی از فشار خون بالا مانند آسیب بینایی، كلیوی و قلبی، افراد مبتلا به فشارخون می‌توانند انواع فعالیت‌های بدنی را انجام دهند.
• - مصرف دارو برای كنترل فشارخون بالا به معنای مجوزی برای خوردن مواد غذایی پرنمک و پرچرب نیست.
• - مصرف دارو در كنار رژیم غذایی مناسب، برای كنترل فشارخون ضروری است.
• - با تغییرات ساده در روش زندگی خود مانند داشتن رژیم غذایی مناسب و فعالیت بدنی منظم می‌توان از افزایش فشار خون پیشگیری كرد.
• - در صورتی که علیرغم رعایت رژیم غذایی سالم و فعالیت بدنی فشارخون بالا کنترل نشود بالا بماند، طبق تجویز پزشك مصرف دارو ضروری است.
• - کاهش چربی و نمک رژیم غذایی، نه تنها به کاهش فشار خون کمک می­کند، بلکه باعث کاهش احتمال بروز بسیاری از بیماری­ها از جمله بیماری قلبی عروقی و دیابت می­شود.
• - نمك از عوامل اصلی افزایش فشار خون است.
• - حذف نمک از رژیم غذایی از افزایش فشار خون و سكته مغزی به‌طور قابل توجهی پیشگیری می‌کند.
• - در خواندن برچسب های غذایی توجه کنید، اسم علمی نمک، کلرید سدیم است و بر روی برچسب‌های مواد غذایی به جای نمك، سدیم درج شده است.
• - برای پیشگیری از فشار خون بالا به میزان سدیم درج شده بر روی برچسب‌های بسته‌های مواد غذایی دقت كنیم.
• - حداکثر نمك مصرفی روزانه نباید بیش از یک قاشق چایخوری (2300 میلی گرم) باشد.
• - معمولا" نصف نمك مجاز از طریق غذاهای آماده و یا بسته بندی تامین می‌شود.
• - مواد غذایی تهیه کنید که سدیم موجود در آن‌ها کمتر از 150 میلی­گرم در 100 گرم باشد.
•  

تغییراتی که می‌توان در رژیم غذایی خود(علاوه بر کاهش چربی و نمک رژیم غذایی) ایجاد کرد:

• - خوردن غذاهای حاوی کلسیم بالا مثل لبنیات کم­چرب
• - مصرف غذاهای حاوی پتاسیم بالا مثل موز، پرتقال، گوجه فرنگی، سیب زمینی و کیوی
• - مصرف روزانه پنج نوبت میوه و سبزی
• - مصرف حداقل دوبار در هفته ماهی و غذاهای دریایی
• - مصرف گوشت بدون چربی
• - کاهش مصرف قهوه، چای، نسكافه 
• - عدم مصرف و یا محدود كردن مصرف مواد غذایی آماده­ی پرنمک مانند فست فودها، سوسیس، كالباس ترشیجات، چیپس
• - زمانی‌که بیرون از منزل غذا می‌خورید حتما درخواست کنید که نمک کمتری در غذایتان بریزند و بخواهید که ریختن نمک غذا به عهده خودتان باشد؛ در این صورت می‌توانید نمک غذایتان را کنترل کنید.
• - برداشتن نمكدان از سر سفره
• - به‌جای نمك از ادویه­جات و سبزیجات معطر و سركه برای طعم­دار کردن غذا استفاده کنید.
• - پیروی از یک رژیم غذایی سالم برای همه­ی اعضای خانواده ضروری است؛ بنابراین نیاز نیست برای فرد مبتلا به فشار خون بالا غذای جداگانه طبخ شود.
•  

 

پیام های اساسی در ارائه مراقبت های بیماری فشارخون بالا در زمان بحران بیماری کووید 19

نحوه ارائه مراقبت ها بر حسب وضعیت بیماری کووید 19

بیمارانی که به هر دلیل برای مراجعه حضوری دعوت می شوند لازم است از پوشش مناسب(ماسک) استفاده کنند و کارکنان بهداشتی نیز باید طبق دستورالعمل های ابلاغ شده از وسایل حفاظت فردی مناسب بهره ببرند.

 

نکات مورد توجه در ارائه خدمات به بیماران مبتلا به بیماری فشارخون بالا یا دیابت در معرض ابتلاء به بیماری کووید 19

• - رعایت اصول پیشگیری از کرونا همیشه و در همه جا و برای همگان الزامی است.
• - پیشگیری از انتقال بیماری به بیماران و کارکنان بهداشتی مهمترین اصل در ارائه خدمات است.
• - بیماران مبتلا به فشارخون بالا یا دیابت، افراد مسن(مخصوصاً افراد مسن که تنها زندگی می کنند) و افراد در معرض خطر(دارای بیماری های زمینه ای مانند بیماری قلبی عروقی، سرطان، آسم، مشکل سیستم ایمنی، ...) باید بموقع خدمات مراقبت بیماری را دریافت کنند.
• - در هر مراقبت یا پیگیری تلفنی بیماران مبتلا به فشارخون بالا یا دیابت در ابتدا با چند سوال در خصوص وجود علائم بیماری کرونا و تماس با افراد مشکوک و یا مبتلا به بیماری کرونا در اطرافیان نزدیک و حضور در محیط های آلوده به ویروس کرونا، غربالگری انجام شود.
• - همه کارکنان بهداشتی شامل بهورز و مراقب سلامت و پزشک و بیمار یا مراجعه کننده باید از وسایل حفاظت فردی(ماسک جراحی، دستکش و عینک ایمنی و گان) استفاده کنند.
• - از حضور بیش از یک بیمار در اتاق جلوگیری شود. در شرایط ضروری مانند سالمندانی که نیاز به همراه دارند، حضور یک همراه در اتاق بلامانع است.
• - قبل از ارائه خدمت مراقبت بیماری دیابت یا فشارخون بالا، باید غربالگری بیماری کووید 19 انجام شود.
• - اگر 14 روز از تماس با بیماران مشکوک یا مبتلا به کرونا گذشته باشد یا در صورتی که خود فرد مبتلا شده باشد اگر از 3 روز پیش تب(بدون مصرف تب بر) نداشته باشد و حداقل 3 روز علائم تنفسی(سرفه و تنگی نفس) نداشته باشد و یا 7 روز از شروع علائم بیماری گذشته باشد یا دو تست PCR منفی داشته باشد، با رعایت حفاظت فردی، منعی برای ارائه خدمات نیست).
•  

با توجه به تماس مکرر کارکنان بهداشتی(بهورز و مراقب سلامت و پزشک) با بیماران و نزدیک بودن فاصله بیماران به کارکنان بهداشتی در حین اندازه گیری فشارخون، احتیاطات زیر باید رعایت گردد:

• - در زمان گرفتن شرح حال و پرسش سوالات، فاصله حداقل یک متر از بیمار، رعایت شود.
• - در زمان اندازه گیری فشارخون، فاصله حداکثر 1 متر از بیمار رعایت گردد و حتی الامکان روبروی بیمار قرار نگیرند.
• - ارائه دهنده خدمت باید از دستکش استفاده نماید و در صورت تماس با بیمار دستکش ها تعویض گردند.
• - دستکش های یکبار مصرف نباید شستشو شوند.
• - بعد از هر بار معاینه بیمار، در صورت عدم استفاده از دستکش شستشوی دست ها با آب و صابون یا محلول ضدعفونی انجام شود.
• - کاف یا بازوبند دستگاه اندازه گیری فشارخون و گوشی پزشکی بعد از هر بار استفاده با محلول الکل 70 % ضد عفونی شود.
• - ازکاورهای یکبار مصرف بر روی ترازو استفاده شود و بعد از هر بار اندازه گیری وزن تعویض گردد.
• - در صورت استفاده از تخت معاینه کاور آن تعویض گردد.
• - صندلی معاینه برای هر بیمار ضد عفونی شود.
• - اگر بیمار دستگاه اندازه گیری فشارخون در منزل دارد، می توان از وی خواست که روز مراجعه به مرکز بهداشتی(خانه بهداشت/پایگاه سلامت/مرکز خدمات جامع سلامت) دستگاه خود را به همراه داشته باشد تا احتمال انتقال آلودگی به بیمار کاهش یابد. در این شرایط نکات بهداشتی برای پیشگیری از آلودگی دستگاه در مرکز ارائه خدمت نیز مد نظر قرار گیرد و پس از اندازه گیری فشار خون دستگاه ضدعفونی شود. هم چنین می توان در خصوص نحوه اندازه گیری صحیح فشارخون نیز آموزش لازم را ارائه کرد.
• - دستگاه ها و تجهیزاتی که برای بیماران استفاده می شود باید حتما قبل و بعد از استفاده ضدعفونی شوند.
• - بیمارانی که داروهایی برای درمان سرطان یا برای بیماری های مغزی و یا کورتن مصرف می کنند باید فشارخون آن ها با فاصله کمتری (هر دو هفته یکبار یا حداکثر ماهانه) اندازه گیری و پایش شود.
• - در زمان بحران بیماری کووید 19 تغذیه بیماران مبتلا به فشارخون بالا باید با دقت بیشتری پایش شود و برای پیشگیری از بیماری کووید 19، از مصرف مواد غذایی و داروهایی که بالا برنده فشارخون هستند خوداری کنند. مانند داروهای گیاهی ازجمله زنجبیل (دستورالعمل تغذیه ابلاغ شده است)
• - با توجه به احتمال بیشتر خطر ابتلا به بیماری کووید19 در بیماران دیابت و اهمیت کنترل مطلوب قند خون توصیه میشود افراد دیابتی به دفعات بیشتری قند خون خود را اندازه گیری کنند. بخصوص در کسانی که انسولین مصرف میکنند روزانه حداقل 4 نوبت اندازه گیری قند خون توصیه میشود. (با گلوکومتر)
• - بیماران مبتلا به بیماری قلبی عروقی، فشارخون بالا و دیابت باید از فشارهای روانی دور باشند و استرس را مدیریت کنند.
• - در دوران قرنطینه فردی برای بیمار یکرونا، مراقب سلامت روان افراد مبتلا به بیماری قلبی عروقی، فشارخون بالا و دیابت باشیم.
• - بیماران مبتلا به بیماری قلبی عروقی، فشارخون بالا و دیابت در دوران قرنطینه بیماری کرونا، اضطراب بیشتری را متحمل می شوند. مراقب سلامت روان آن ها باشیم.
• - خود مراقبتی از جمله انجام فعالیت بدنی و رعایت دستورات تغذیه ای در بیماری فشارخون بالا و دیابت در شرایط بحران بیماری کرونا، بسیار اهمیت دارد.
• - در شرایط بحرانی بیماری کرونا خود مراقبتی و اصلاح شیوه زندگی در خصوص فعالیت بدنی، تغذیه و مصرف دخانیات و الکل به منظور بهبود کنترل قند و فشارخون، از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
•  

به بیماران در خصوص رعایت موارد زیر آموزش داده شود:

• - رعایت فاصله گذاری ایمن با دیگر مراجعه کنندگان.
• - دور انداختن ماسک و دستکش در سطل زباله و تعویض لباس های خود بعد از ورود به منزل.
• - شستشوی صورت و دست ها(حداقل 20 ثانیه با آب و صابون) و ضد عفونی کردن وسایلی که همراه بیمار بوده است مانند کیف دستی با محلول های ضدعفونی کننده حاوی الکل 70 درصد).
• - نحوه دفع وسایل آلوده حفاظت فردی.
• - در زمان قرنطینه خانگی بیماری کرونا، بیماران مبتلا به بیماری قلبی عروقی و فشارخون بالا باید به میزان کافی دارو ذخیره داشته باشند، تا مجبور به قطع دارو نشوند.
• - در شرایط بحرانی کرونا، عوارض بیماری دیابت و فشارخون بالا در این بیماران باید با دقت بیشتری پایش شود. چون ممکن است به علت ابتلای بدون علامت به بیماری کووید 19، دچار عوارض شوند.
• - بیماران نباید از داروهایی که سبب افزایش فشارخون می گردد مانند NSAID(بروفن، ناپروکسین، ایندومتاسین و ....) استفاده کنند.
• - دریافت واکسن آنفلوانزا و پنومنونی توسط بیماران مبتلا به فشارخون بالا و دیابت توصیه می شود.
• - در بیماران دیابتی مبتلا به کووید 19 که احتمال دهیدراتاسیون وجود دارد، قطع مصرف متفورمین و SGLT2 توصیه شده است.
• - فعالیت بدنی منظم برای عموم افراد جامعه و حتی بیش از آن برای افراد مبتلا به دیابت فواید زیادی دارد.
• - افراد مبتلا به دیابت بیشتر در معرض خطر ابتلا به عفونت با COVID-19 هستند.
• - وجود همزمان بیماری های قلبی، بیماری های کلیوی، سالمندی، شدت بیماری را افزایش می دهند.