روماتیسم قلبی چیست؟ از علت تا پیشگیری
روماتیسم قلبی حالتی است که دریچه‌های قلبی به‌سبب تب روماتیسمی موقتا آسیب دیده‌اند. می‌دانید چرا این اتفاق می‌افتد؟ هرچند این بیماری در ایران چندان شایع نیست، مسئله مهمی است و باید درباره‌اش اطلاعات داشته باشید. به همین دلیل در این مقاله درباره روماتیسم قلبی، علت، علائم آن توضیح داده‌ایم. پیشنهاد می‌کنیم تا انتهای این مقاله از گروه تشخیصی درمانی فرجاد با ما همراه باشید.
علت روماتیسم قلبی
بیماری روماتیسم قلبی (Rheumatic Heart Disease) به‌سبب تب روماتیسمی ایجاد می‌شود. تب واکنش التهابی بدن به عفونت باکتریایی است، اما تب روماتیسمی نوعی بیماری است که ممکن است بر بسیاری از بافت‌های همبند به‌خصوص قلب، مفاصل، پوست و مغز اثر بگذارد. بر اثر این بیماری ممکن است دریچه قلبی مثل دریچه میترال یا دریچه آئورتی ملتهب و با گذشت زمان دچار زخم شود. درنتیجه موجب باریک‌شدن یا نشتی دریچه‌ها می‌شود و عملکرد طبیعی قلب را سخت‌تر می‌کند. پیشرفت این بیماری سال‌ها زمان می‌برد و می‌تواند موجب نارسایی قلبی شود.
تب روماتیسمی ممکن است در هر سنی اتفاق بیفتد، اما معمولا در کودکان ۵ تا ۱۵ساله ایجاد می‌شود.
افراد در معرض خطر
عفونت‌های استرپتوکوکی درمان‌نشده یا تحت درمان احتمال ابتلا به بیماری روماتیسم قلبی را افزایش می‌دهند. کودکانی که مدام گلودرد استرپتوکوکی یا مخملک می‌گیرند، بیشتر در معرض تب روماتیسمی و روماتیسم قلبی هستند. همچنین احتمال ابتلای کودکان در کشورهایی که در آنها آنتی‌بیوتیک در دسترس مردم نیست و وضعیت بهداشت مناسب نیست، بیشتر است.
علائم روماتیسم قلبی
سابقه ابتلا به عفونت استرپتوکوکی عامل تشخیص تب روماتیسمی یا روماتیسم قلبی است. علائم تب روماتیسمی معمولا ۱ تا ۶ هفته بعد از ابتلا به گلودرد استرپتوکوکی شروع می‌شود. در بعضی موارد، عفونت بسیار خفیف است و شاید تشخیص داده نشود یا تا زمانی که فرد به پزشک مراجعه کند از بین برود.
بعضی از علائم تب روماتیسمی شایع‌ترند، از جمله:
• تب
• ورم و درد مفصلی شدید به‌خصوص در زانو و مچ پا
• گره لنفی
• جوش قرمز متورم (معمولا روی قفسه سینه، پشت و شکم)
• تنگی نفس و ناراحتی قفسه سینه
• حرکات بی‌اختیار دست و پا و عضلات صورت
• ضعف
علائم بیماری روماتیسم قلبی به میزان آسیب دریچه قلب بستگی دارند و عبارت‌اند از:
• تنگی نفس (به‌خصوص با انجام فعالیت یا درازکشیدن)
• غش‌کردن
• از خواب پریدن و نشستن
• درد قفسه سینه
• ورم شکم، دست‌ها و پاها
عوارض روماتیسم قلبی
نارسایی قلبی:
در مواردی که دریچه قلبی به‌شدت تنگ شده یا نشتی داشته باشد ممکن است اتفاق بیفتد.
اندوکاردیت باکتریایی:
نوعی عفونت پوشش داخلی قلب است و ممکن است با آسیب‌رساندن تب روماتیسمی به دریچه قلب اتفاق بیفتد.
عوارض بارداری و زایمان ناشی از آسیب قلبی: زنان مبتلا به بیماری روماتیسم قلبی باید قبل از بارداری با پزشک مشورت کنند.
پارگی دریچه قلب:
نوعی شرایط اورژانسی است که باید جراحی جایگزینی یا ترمیم دریچه قلبی انجام شود.
تشخیص روماتیسم قلبی
افراد مبتلا به بیماری روماتیسم قلبی احتمالا به‌تازگی دچار عفونت استرپتوکوکی شده‌اند یا در حال حاضر درگیر این عفونت‌اند. برای بررسی عفونت می‌توان از کشت بافت گلو یا آزمایش خون استفاده کرد. هنگام بررسی ریتم قلب، ممکن است سوفل قلبی یا صدای سایش شنیده شود. سوفل قلبی صدای زمزمه‌مانندی است که با نشت خون در اطراف دریچه آسیب‌دیده ایجاد می‌شود. صدای سایش قلب زمانی ایجاد می‌شود که بافت‌های ملتهب قلب در خلاف جهت هم حرکت می‌کنند یا ساییده می‌شوند.
علاوه‌بر سابقه پزشکی و بررسی‌های بالینی، برای تشخیص روماتیسم قلبی از چند آزمایش استفاده می‌شود، از جمله:
اکوکاردیوگرام (اکو):
در این آزمایش از امواج صوتی برای بررسی اتاقک‌ها و دریچه‌های قلبی استفاده می‌شود. این امواج تصویری را روی صفحه‌نمایش ایجاد می‌کنند که آسیب فلپ‌های دریچه، جریان برگشتی خون از دریچه دارای نشتی، مایع اطراف قلب و بزرگشدن قلب را نشان می‌دهد. این روش گزینه خوبی برای تشخیص مشکلات دریچه قلب است.
الکتروکاردیوگرام (ECG):
این آزمایش قدرت و زمان فعالیت الکتریکی قلب را ثبت می‌کند. همچنین ریتم غیرطبیعی قلب را نشان می‌دهد و گاهی آسیب عضلات قلبی را مشخص می‌کند. برای ثبت فعالیت الکتریکی سنسورهای کوچکی روی پوست قرار می‌گیرند.
پرتوی ایکس از قفسه سینه:
این تصویربرداری برای بررسی ریه و مشاهده بزرگشدن قلب انجام می‌شود.
ام.آر.آی قلبی (MRI):
نوعی تصویربرداری است که جزئیات قلب را نشان می‌دهد و برای بررسی دقیق‌تر دریچه و عضلات قلبی استفاده می‌شود
آزمایش خون:
نوعی آزمایش خون خاص برای بررسی عفونت و التهاب انجام می‌شود.
پیشگیری از بیماری
بهترین درمان تب روماتیسمی پیشگیری از آن است. معمولا آنتی‌بیوتیک‌ها عفونت‌های استرپتوکوکی را درمان و از پیشرفت تب روماتیسمی جلوگیری می‌کنند. همچنین داروهای ضدالتهابی را می‌توان برای کاهش التهاب و کاهش احتمال آسیب قلبی استفاده شود. ممکن است برای مهار نارسایی قلبی داروهای دیگری لازم باشد. معمولا برای جلوگیری از برگشت عفونت و کاهش احتمال آسیب قلبی بعدی در افراد مبتلا به تب روماتیسمی، درمان‌های روزانه، ماهانه و گاهی مادام‌العمر تجویز می‌شود. همچنین برای کاهش التهاب آسپرین، استروئیدها یا داروهای غیراستروئیدی تجویز می‌شوند. حتی اگر چند روز بعد از مصرف داروی روماتیسم قلبی حال بهتری داشتید، دوره درمان را کامل کنید.
همچنین با اولین نشانه‌های عفونت در خودتان یا کودکتان به پزشک مراجعه کنید، از جمله:
• حرکات بی‌اختیار عضلات
• تب
• درد مفاصل
• درد عضلانی
• گلودرد
• التهاب لوزه‌ها
منابع
