اين نوع سونوگرافي نسبت به سونوگرافي دو بعدي دقت بيشتري براي تشخيص ناهنجاري ها دارد و براي مادراني كه سابقه مرده زايي، سقط، داشتن جنين معيوب و يا اختلالي در رحم دارند بهتر است كه اين نوع سونوگرافي حتما انجام شود اما در شرايط عادي بسياري از پزشكان و متخصصين اصراري به اين نوع سونوگرافي ندارند.

اگر پزشك تشخيص دهد كه ممكن است در صورت انجام ندادن اين كار در آينده صدمات جبران ناپذيري به كودك و مادر وارد آيد براي اطمينان، آن را تجويز مي كند.

سونوگرافي به دليل اينكه از طريق امواج صوتي و نه اشعه انجام مي شود به هيچ عنوان خطري براي جنين و مادر ندارد.

اين امر در مورد سونوگرافي هاي سه بعدي و چهاربعدي هم صدق مي كند. البته عده بسياري كمي از متخصصين تصور مي كنند شايد سونوگرافي از نوع داپلر، آن هم درصورتي كه براي مدت زيادي بر روي بدن مادر انجام شود، كمي براي جنين مشكل ساز باشد كه البته درصد آن بسيار اندك است.

به طور معمول براي اين كار از سونوگرافي استفاده نمي شود. در مواردي زير دستگاه سونوگرافي مي توان با آزمايش بر روي مايع داخلي رحم كه جنين در آن قرار گرفته (يا همان كيسه آب) چنين مشكلاتي را تشخيص داد. زيرا سلول هاي پوست جنين كه در اين مايع ريزش كرده است خواص ژنتيكي بچه را نشان مي دهد.

بنابراين با بررسي ژنتيكي اين سلول ها مي توان تشخيص داد كه اين جنين بيماري خوني دارد يا نه و درصورت لزوم اقدامات لازم را انجام داد.

بهترين وقت براي انجام اين كار چهارده هفتگي است.

معمولا سونوگرافي نمي تواند هر اختلال كوروموزومي را تشخيص دهد. زيرا همان طور كه گفتيم سونوگرافي براي تشخيص انواع خاصي از ناهنجاري ها مانند منگوليسم مناسب است كه آن هم از روي بررسي شكل ظاهري اجزاي بدن جنين امكان پذير مي شود.

سي تي اسكن يكي از روش هاي دقيق تصويربرداري است كه با استفاده از پرتو ايكس و پردازش اطلاعات دريافتي از بيمار به توسط  كامپيوتر، تصاوير دقيقي را از بافت هاي دروني بدن تهيه ميكند.

چون در سي تي اسكن  از اشعه ايكس استفاده ميشود؛ قبل از تهيه آن پزشك معالج بايد در جريان باردار بودن بيمار قرار گيرد. استفاده از اين روش تصويربرداري در سه ماهه اول بارداري ممنوع است زیرا ممكن است مشكلاتي را براي جنين بوجود آورد.

محلي از بدن كه از آن تصويربرداري ميشود، نبايد حاوي فلز باشد. بطور مثال اگر سي تي اسكن از دست انجام ميشود، بايد انگشتر را از دست خارج كرد و يا اگر از تنه، تصويربرداري ميشود بايد لباس هايي كه گيره فلزي دارند را از تن خارج كرد. بدين منظور ممكن است لباس هاي ساده و يك بار مصرفي به بيمار داده شود تا از آنها استفاده كند. وجود فلز ميتواند كيفيت تصاوير را كاهش دهد.

دستگاه سي تي اسكن در داخل اطاق بزرگي قرار دارد كه هواي داخل آن نسبتا خنك است. اين دستگاه به شكل يك حلقه بزرگ بوده كه يك تخت در درون آن قرار گرفته است. كامپيوترهاي دستگاه در اطاق مجاور كه اطاق كنترل است، قرار گرفته و تكنيسين سي تي اسكن در آن اطاق عمليات تصويربرداري را هدايت ميكند.

بيمار به همراه يك پرستار به داخل اطاق رفته و پرستار به وي كمك ميكند تا در وضعيت مناسب بر روي تخت دراز بكشد. اين وضعيت معمولا درازكش به پشت است ولي ممكن است لازم شود بيمار به پهلو و يا به شكم بخوابد. تصويربرداري سي تي اسكن به هيچ وجه درد ندارد و كل مدت تصويربرداري در غالب موارد كمتر از چند دقيقه است. پس بسيار سريع انجام ميشود.

بيمار ميتواند بسيار آرام بر روي تخت دراز بكشد. ممكن است تنه بيمار توسط چند نوار به تخت ثابت شود تا در وضعيت مناسب بيحركت بماند. در حين سي تي اسكن كسي بجز بيمار در اطاق سي تي اسكن باقي نميماند. پس پرستار از اطاق خارج ميشود. اگر بيمار نياز به مراقبت داشته باشد ممكن است به همراه بيمار اجازه دهند در اطاق باقي بماند. در اين حال لباس مخصوصي به او ميدهند تا بپوشد. اين لباس براي حفاظت همراه بيمار از اشعه ايكس است.

در تمام مراحل انجام سي تي اسكن، تكنيسن تصويربرداري در اطاق مجاور قرار گرفته و بيمار را از طريق يك پنجره شيشه اي ميبيند. صداي او را ميشنود و ميتواند با او حرف بزند. پس هر وقت بيمار نياز به كمك داشت، ميتواند صحبت كند.

براي تهيه تصاوير سي تي اسكن، بيمار بر روي تخت دراز كشيده و سپس تخت يك بار درون حلقه حركت ميكند. سپس مجددا اين حركت تكرار ميشود ولي اين بار با سرعت كمتر. در حين عكسبرداري منبع اشعه ايكس در داخل حلقه گردش ميكند. اين گردش با صدايي آرام بصورت ويز همراه است كه طبيعي است و آسيبي به بيمار نميرساند. در حين كاركردن دستگاه، بيمار بايد بيحركت باشد تا تصاوير واضحي تهيه شوند. ممكن است در حين انجام سي تي اسكن، تكنيسين راديولوژي از بيمار بخواهد تا براي چند ثانيه نفس خود را در سينه حبس كند.

در پايان پرستار وارد شده و به بيمار كمك ميكند تا اطاق سي تي اسكن را ترك كند.

ممكن است در حين انجام سي تي اسكن دارويي به بيمار تزربق شود. به اين منظور قبل از شروع تصويربرداري سوزني به درون رگ بيمار فرستاده شده و از طريق لوله به سرنگي متصل ميشود. سرنگ حاوي ماده شيميايي خاصي است و اين سرنگ به توسط كامپيوتر كنترل ميشود. وقتي بيمار بر روي تخت قرار گرفته و درون حلقه سي تي اسكن رفت؛ سرنگ فعال شده و ماده شيميايي را به درون رگ بيمار تزريق ميكند. در حين تزريق ممكن است بيمار احساس گرم شدن كند. ممكن است تا چند دقيقه احساس طعم فلز در دهان خود كند و يا ممكن است احساس ادرار كردن داشته باشد. اين حالت حداكثر چند دقيقه طول كشيده و از بين ميروند.

در بعضي موارد ممكن است به بيمار دارويي داده شود تا قبل از سي تي اسكن آن را بخورد. اگر بيمار به بعضي داروها(چه خواركي و چه تزريقي) حساسيت دارد، حتما قبل از تزريق دارو بايد آن را به اطلاع پرسنل پزشكي حاضر در اطاق سي تي اسكن برساند. اگر بعد از تزريق بيمار احساس بدحالي كرد، بايد آن را فورا به پرسنل پزشكي اطلاع دهد. سي تي اسكن يك روش تصويربرداي با استفاده از اشعه ايكس و بر اساس پردازش دقيق اطلاعات توسط كامپيوتر است.

سي تي اسكن يا توموگرافي كامپيوتري (Computed Tomography scan) CT scan يكي از روش هاي پيشرفته تصويربرداري پزشكي است. بعد از راديوگرافي ساده، سي تي اسكن بيشترين كمك را به بررسي ضايعات سيستم حركتي بدن انسان بخصوص استخوان ها ميكند. امروزه استفاده از سي تي اسكن جزء جدايي ناپذير در تشخيص و حتي درمان بسياري از بيماري ها شده است.

با استفاده از تصاوير سي تي اسكن ميتوان بافت هاي درون بدن را مشاهده كرد و شكل آنها را بررسي نمود. با اين اطلاعات ميتوان از وجود بيماري هاي احتمالي آگاه شد. تصاوير سي تي اسكن سطح مقطع هايي از بدن را نشان ميدهد.

وقتي كه با يك اره تنه يك درخت را برش ميدهيد، ميتوانيد سطح مقطع آن را در محل برش ببينيد. وقتي كه يك نان حجيم يا يك كيك را با كارد برش ميدهيد، سطح مقطع آن را در محل برش مشاهده ميكنيد. دستگاه برش كالباس برش هايي نازك و موازي از آن را تهيه ميكند. دستگاه سي تي اسكن هم در واقع برش هاي مجازي از بدن انسان تهيه ميكند كه سطح مقطع آن برش ديده ميشود. مثل اين است كه بدن را مانند كيك برش داده و سطح مقطع آن را نگاه ميكينم ولي در واقع هيچ برشي در كار نيست و تمام اين عمليات فقط بر روي صفحه كامپيوتر صورت ميگيرد.

دستگاه هاي سي تي اسكن امروزي چنان پرقدرتند كه ميتوانند تصاوير برش هايي با فاصله كمتر از يك ميليمتر را از بدن انسان تهيه كنند. تقريبا از هر جايي از بدن انسان سي تي اسكن انجام ميشود. از فرق سر تا نوك انگشت پا را ميتوان سي تي اسكن كرده و تصاوير سطح مقطع بدن را در آن برش هاي مشاهده كرد.

براي انجام سي تي اسكن از اشعه ايكس استفاده ميشود. در اين روش باريكه نازكي از اشعه ايكس (مانند باريكه اشعه ليزر) به اندام بيمار تابانده ميشود. اين اشعه از تمامي بافت هايي كه سر راه آن قرار دارند، عبور كرده و مقداري از آن كه از طرف مقابل اندام خارج ميشود؛ توسط دتكتور Detector يا آشكارسازهاي حساسي دريافت ميگردد. اين دتكتورها، اشعه را به جريان الكتريكي تبديل ميكنند. اين فرايند هزاران بار از زواياي گوناگون تكرار ميشود، يعني باريكه اشعه ايكس از زواياي گوناگون به درون اندام تابانده شده و خروجي آن در طرف مقابل اندام، اندازه گيري ميشود.

بدين ترتيب اطلاعات بسيار زيادي بصورت مقادير مختلف شدت جريان الكتريكي كه متناسب با شدت اشعه دريافت شده توسط دتكتور است، گردآوري شده و به كامپيوتر مركزي سي تي اسكن ارسال ميشود. اين كامپيوتر بسيار پر قدرت، اطلاعات را پردازش كرده و نتيجه آن بصورت تصاوير متعددي كه سطح مقطع اندام را نشان ميدهند، بر روي مانيتور دستگاه مشخص ميشود. در صورت لزوم اين تصاوير بر روي فيلم چاپ ميشوند.

 تصاوير سي تي اسكن با دقت بسيار بيشتر از تصاوير راديوگرافي ساده، شكل استخوان ها و حتي بسياري از بافت هاي ديگر اندام را نشان ميدهد. با استفاده از اين تكنيك ميتوان داخل استخوان را هم مشاهده كرد. اكثر سي تي اسكن هاي امروزي اسپيرال يا مارپيچي هستند به اين معنا كه منبع اشعه ايكس مانند يك مارپيچ به دور بدن بيمار حركت كرده و از جهات مختلف تصويربرداري ميكنند. تصاوير سي تي اسكن هاي امروزي بسيار دقيقتر از قبل شده و سرعت اين دستگاه ها هم زياد شده، بطوريكه معمولا انجام يك تصويربرداري سي تي اسكن چند دقيقه بيشتر طول نميكشد.

سي تي اسكن يك روش تصويربرداري بدون درد و دقيق است. قبل از اختراع سي تي اسكن، براي تصويربرداري دقيقتر بدن از عكس هاي رنگي مانند ميلوگرافي، آنژيوگرافي و يا آرتروگرافي استفاده ميشد. انجام اين روش ها مستلزم ورود سوزن به ناحيه مورد نظر است كه هم دردناك بوده و هم خطر بروز عفونت را به همراه دارد. سي تي اسكن اين مشكلات را ندارد.

سي تي اسكن ميتواند استخوان ها، عروق و بافت هاي نرم درون بدن انسان و حتي درون اين بافت ها را به دقت ببيند. البته براي ديدن بعضي بافت هاي نرم بدن مانند تاندون، رباط ،عصب و غضروف، دقت ام آر آي بيش از سي تي اسكن است ولي سي تي اسكن بهتر از ام آرآي ميتواند استخوان را ببيند و مشكلات احتمالي آن را تشخيص دهد.

هم سي تي اسكن و هم راديوگرافي معمولي از اشعه ايكس استفاده ميكنند. بااينحال تصاوير سي تي اسكن از راديوگرافي معمولي بسيار دقيقتر بوده و جزئيات را به دقت نشان ميدهد. برخلاف راديوگرافي معمولي كه بيشتر استخوان را ميبيند، سي تي اسكن ميتواند بافت هاي نرم درون بدن انسان را هم ديده و بررسي كند.

انجام سي تي اسكن بسيار سريع است و اين سرعت در موارد اورژانس بسيار كمك كننده ميباشد. در مقايسه با ام آر آي، سي تي اسكن روش بسيار سريعي است.

سي تي اسكن كمتر از ام آر آي به حركت بيمار حساس است. گرچه در هر دو روش بيمار نبايد حركت كند و حركت بيمار موجب تار شدن تصوير ميشود ولي اين حساسيت در سي تي اسكن كمتر است.

برخلاف ام آر آي ميتوان با وجود داشتن دستگاه هاي پزشكي مانند پيس ميكر و يا سمعك، سي تي اسكن را انجام داد.

از سي تي اسكن ميتوان براي انجام بيوپسي و نمونه برداري از بافت هاي بدن استفاده كرد. متخصص راديولوژي ميتواند در اطاق سي تي اسكن حاضر شده و در حاليكه بيمار روي تخت سي تي اسكن دراز كشيده، محل دقيق نمونه برداري را مشخص كرده و با يك سوزن، نمونه موردنظر را از بافت مربوطه تهيه كند.

بعد از انجام سي تي اسكن، هيچ اشعه اي درون بدن بيمار باقي نمانده و يا از او ساطع نميشود؛

با اين حال سي تي اسكن محدوديت هايي هم دارد. اين روش از اشعه ايكس استفاده ميكند كه درمقايسه با سونوگرافي و يا ام آر آي ميتواند خطرناك باشد. به همين علت از سي تي اسكن نميتوان در زنان باردار بخصوص در سه ماهه اول بارداري استفاده كرد. ميزان اشعه دريافتي در سي تي اسكن بيش از راديوگرافي معمولي است و پزشك بايد اين فاكتور را در نظر بگيرد. پس نميتوان براي بيماران به هر ميزان و اندازه از سي تي اسكن استفاده كرد. اين مطلب بخصوص در مورد بچه ها مهم است چون بدن آنها به اشعه ايكس حساس تر ميباشد.

هزينه تهيه سي تي اسكن بيش از راديوگرافي ساده است پس نميتوان از اين روش در هر بيمار استفاده كرد. از سي تي اسكن بايد تنها زماني استفاده كرد كه اطلاعات بدست آمده از آن قطعا به تشخيص و يا درمان بيمار كمك كند. سي تي اسكن فقط در مراكز تشخيصي و درماني بزرگ وجود دارد.